ಪ್ರತಿ ಮನೆಗೂ ಕೊಳವೆ-ನಲ್ಲಿ ಮೂಲಕ ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಪೂರೈಸುವುದು ಮೂಲಭೂತ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಾಗಿದೆ. ಆದರೂ, ೨೦೧೬ರಂತೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಸರಿಸುಮಾರು ೨೫ ಕೋಟಿ ಮನೆಗಳ ಪೈಕಿ, ಪ್ರತಿ ದಿನ ತಲಾ ೫೫ ಲೀಟರ್ ಕುಡಿಯುವ ನೀರನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಕೊಳವೆ ಸಂಪರ್ಕವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾರತದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಅಪರೂಪವಾಗಿತ್ತು. ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೧೯.೫ ಕೋಟಿ ಮನೆಗಳಿವೆ. ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ರಲ್ಲಿ, ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ೨೦೨೪ರ ವೇಳೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸರ್ಕಾರದ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯು ಮುಗಿಯುವ ಮೊದಲು ಎಲ್ಲ ಗ್ರಾಮೀಣ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಕೊಳವೆ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸಿ ಕುಡಿಯುವ ನೀರನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗುವುದು ಎಂದು ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದರು. ಅವರು ಈ ಘೋಷಣೆ ಮಾಡಿದಾಗ, ಕೇವಲ ೩.೨ ಕೋಟಿ ಅಥವಾ ಸುಮಾರು ಶೇ. ೧೬ರಷ್ಟು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕ ಇತ್ತು. ಇಂದು ಶೇ. ೬೪ರಷ್ಟು ಮನೆಗಳಿಗೆ ಕೊಳವೆ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಇದೆ. ಇದು ಗಣನೀಯ ಸಾಧನೆಯಾಗಿದ್ದರೂ ಇನ್ನೂ ಹಾಕಿಕೊಂಡ ಗುರಿ ತಲುಪಲಾಗಿಲ್ಲ. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಳವೆ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಈ ಯೋಜನೆಗೆ ‘ಹರ್ ಘರ್ ಜಲ್ ಮಿಷನ್’ ಎಂದು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿರುವ ಜಲ ಶಕ್ತಿ ಸಚಿವಾಲಯವು ಸತತವಾಗಿ ಈ ಯೋಜನೆಯ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತಿದೆ. ೨೦೧೯ರಿಂದ ಕೊಳವೆ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಪಡೆದ ಗ್ರಾಮದ ಶಾಲೆಗಳು, ಅಂಗನವಾಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯ ಭವನಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಸುಮಾರು ಒಂಬತ್ತು ಕೋಟಿ ಮನೆಗಳು ನೂತನ ಕೊಳವೆ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಪಡೆದಿವೆ. ಇದೆಲ್ಲದರ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಮೋದಿಯವರು ಆಶ್ವಾಸನೆ ನೀಡಿದಂತೆ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೪ರ ವೇಳೆಗೆ ಇಡೀ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕೊಳವೆ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಒದಗಿಸುವುದು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ. ಕೋವಿಡ್-೧೯ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಮತ್ತು ರಷ್ಯಾ-ಯುಕ್ರೇನ್ ಯುದ್ಧದ ಕಾರಣವಾಗಿ ಕೊಳವೆಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಕಾಮಗಾರಿಗೆ ಅಗತ್ಯ ಬೇಕಾದ ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಯೋಜನೆ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ನಿಧಾನಗೊಂಡಿತು ಎಂದು ಸರ್ಕಾರ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ. ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ, ಮುಂಬರುವ ಚುನಾವಣೆ ವೇಳೆಗೆ ಶೇ. ೭೫ರಷ್ಟು ಮನೆಗಳೂ ಕೊಳವೆ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಇದು ಕೂಡಾ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲೂ ಕಡಿಮೆ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲ. ಸವಾಲೆಂದರೆ ಈ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು ಎಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಎಂಬುದಾಗಿದೆ.
ಜಲಶಕ್ತಿ ಸಚಿವಾಲಯವು ವರದಿ ಮಾಡಿರುವ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು ಕೇವಲ ರಾಜ್ಯಗಳು ವರದಿ ಮಾಡಿದ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ಆಧರಿಸಿವೆ. ಕೊಂಚ ನಿರುತ್ಸಾಹಗೊಳಿಸುವ ಒಂದು ವಿಷಯವೆಂದರೆ ‘ಹರ್ ಘರ್ ಜಲ್’ ಅಥವಾ ಗ್ರಾಮದ ಎಲ್ಲಾ ಮನೆಗಳು ಕೊಳವೆ-ನಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿವೆ ಎಂದು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಿದ ಗ್ರಾಮಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ. ಈವರೆಗೂ ರಾಜ್ಯಗಳು ೧,೬೮,೧೫೭ ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯಗಳು ‘ಹರ್ ಘರ್ ಜಲ್’ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದ್ದರೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ೫೯,೦೦೦ ಹಳ್ಳಿಗಳನ್ನು ಅಂದರೆ ಶೇ. ೩೫ರಷ್ಟು ಹಳ್ಳಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ‘ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ’ – ಅಂದರೆ ಅವರ ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯಿತಿಗಳು ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಎಲ್ಲ ಮನೆಗಳಿಗೂ ಕೊಳವೆ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಬಂದಿದೆ ಎಂದು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಿದೆ. ಬಹುತೇಕ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಧ ಅಥವಾ ಮುಕ್ಕಾಲು ಮನೆಗಳಿಗೆ ಕೊಳವೆ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಬಂದಿದೆಯಷ್ಟೆ. ಜಲ ಶಕ್ತಿ ಸಚಿವಾಲಯವು ಮಾಡಿದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನವು ೧೩೩೦೦ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೩ ಲಕ್ಷ ಮನೆಗಳ ಸಮೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಿತು ಮತ್ತು ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಅಕ್ಟೋಬರಿನಲ್ಲಿ ಶೇ. ೬೨ರಷ್ಟು ಮನೆಗಳು ಸಂಪರ್ಕ ಪಡೆದಿವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿತು. ಇದು ಒಟ್ಟಾರೆ ಚಿತ್ರಣ ಪಡೆಯಲು ತೀರಾ ಸಣ್ಣ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಾಗಿದೆ. ಶೇ. ೧೦೦ರಷ್ಟು ಅನುಷ್ಠಾನ ಆಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ದೊಡ್ಡ ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಗುಜರಾತ್, ಹರ್ಯಾಣ, ಪಂಜಾಬಗಳಲ್ಲಿ ೨೦೧೯ರ ವೇಳೆಗಾಗಲೇ ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಪ್ರಗತಿ ಆಗಿತ್ತು. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಯೋಜನೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ಪಾರದರ್ಶಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವನ್ನು ಕೇಂದ್ರವು ಜಾರಿಗೆ ತರಬೇಕು.